Przeciwdziałanie handlowi ludźmi

Czym jest handel ludźmi?

Zgodnie z art. 115 § 22 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny, handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem:

1. przemocy lub groźby bezprawnej,
2. uprowadzenia,
3. podstępu,
4. wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
5. nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
6. udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą, w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione w pkt 1-6.
   

Na podstawie art. 189a § 1 i § 2 Kodeksu Karnego, kto dopuszcza się handlu ludźmi, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Kto natomiast czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Dyrektywa nr 2011/36/UE w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu oraz ochrony ofiar

Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej 5 kwietnia 2011 roku wydały dyrektywę (2011/36/UE), ustanawiającą minimalne reguły dotyczące określania przestępstw i kar dotyczących handlu ludźmi oraz wspólne przepisy, w celu lepszego zapobiegania takim przestępstwom i lepszej ochrony ich ofiar, przy uwzględnieniu kwestii związanych z płcią.

Formy wykorzystania

Handel ludźmi ma charakter transgraniczny. Werbunek ma miejsce w jednym kraju, ofiara podróżuje przez kilka krajów do miejsca docelowego, skąd po pewnym okresie wyzysku jest przenoszona do kolejnego kraju, w którym następuje dalszy wyzysk. Poziom komplikacji procederu powoduje, że zawsze zajmują się nim zorganizowane grupy przestępcze, często o charakterze międzynarodowym. Z reguły są to te same struktury, które organizują nielegalną migrację.

Proceder handlu ludźmi zaczyna się w momencie werbunku w kraju pochodzenia ofiary. Sprawcy przedstawiają ofierze ofertę, która jest ukierunkowana na „złowienie duszy”. Często stosowana jest tu metoda na „lover boya”, gdzie werbownik stara się rozkochać w sobie ofiarę, osłabiając przez to jej czujność. Inną metodą, jest oferowanie atrakcyjnej pracy, do podjęcia której nie są potrzebne żadne kwalifikacje, ani znajomość języka. Nierzadko sprawcy łączą różne formy manipulacji i „lover boy” jest tym, który proponuje „atrakcyjną” pracę za granicą.
Cudzoziemiec, mający w perspektywie podjęcie zatrudnienia, zmianę swojego życia na lepsze, przed wyjazdem zaciąga dług, licząc na to, że szybko go spłaci. Jest przekonany, że praca którą mu obiecano na to pozwoli, po czym będzie szybko zarabiał dla siebie i dla swojej rodziny. Rzeczywistość jest jednak często odmienna: wielogodzinna praca np. po 370 godzin w miesiącu, wykorzystanie stosunku zależności często świadomie stworzonego, manipulowanie płacą lub jej brak, zabór  dokumentów, ograniczanie i pozbawianie wolności, przemoc fizyczna (pobicie czy zgwałcenie) lub psychiczna, stosowanie irracjonalnych kar, lżenie, niegodne traktowanie i tym podobne.

Wśród spraw, dotyczących handlu ludźmi, prowadzone są także takie, w których ofiarami wyzysku są obywatele RP, wykorzystywani w innych krajach europejskich. Sposób działania sprawców jest w tych przypadkach taki sam. Zazwyczaj w ofercie pracy można przeczytać, że proponowana praca nie wymaga żadnych kwalifikacji, zagwarantowane jest bezpłatne zakwaterowanie, wyżywienie oraz dowóz do miejsca pracy, a stawka wynagrodzenia jest bardzo atrakcyjna (zawyżona) w stosunku do powieżanych zadań. W efekcie powstaje „spirala długu”, kiedy ofiara jeszcze przed podjęciem pracy ma zobowiązanie finansowe wobec werbownika.

Charakterystyczne jest to, że cudzoziemcy trafiają do pracy dobrowolnie, ale zwerbowani podstępnie i mogą opuszczać miejsce pracy, jednak tego nie robią z uwagi na potrzebę odzyskania wynagrodzenia, którego nie wypłaca im pracodawca czy pośrednik. Sprawcy przestępstwa handlu ludźmi stosują manipulację płacą lub brak wypłat, wytwarzając w ten sposób stan zależności. Zabierają także dokumenty, nakłaniają do podpisywania weksli, pożyczek czy kart in blanco. Stosowane są także irracjonalne kary, groźby czy przemoc. Proceder wyzysku do pracy nie dotyczy tylko cudzoziemców.

Szczególne dni w roku związane z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi

• 30 lipca obchodzony jest Światowy Dzień Przeciwko Handlowi Ludźmi. Szczególnie tego dnia organy ścigania, służby publiczne oraz organizacje pozarządowe na całym globie starają się uświadomić społeczeństwom, czym jest handel ludźmi i jak się przed nim ustrzec.
• 18 października wybrany został na Europejski Dzień Walki z Handlem Ludźmi, aby skuteczniej zwalczać i zapobiegać przestępstwu handlu ludźmi oraz lepiej poznać złożoność tego zjawiska w Europie.

Organy ścigania

Należą do nich: Prokuratura, Policja i częściowo Straż Graniczna. Ważną rolę pełnią również podmioty współpracujące z wcześniej wymienionymi, m.in. Państwowa Inspekcja Pracy, Służba Celna, organizacje pozarządowe. Skuteczne przeciwdziałanie i walka z tym przestępstwem wymaga udziału i współpracy wielu podmiotów administracji rządowej oraz organizacji pozarządowych. Za podległe jednostki zaangażowane w ściganie i zwalczanie handlu ludźmi, ale także za koordynację i monitorowanie aktywności administracji publicznej w zakresie przeciwdziałania handlowi ludźmi, odpowiada Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Rola Wojewody

W naszym województwie na rzecz przeciwdziałania handlowi ludźmi podejmowane są w imieniu Wojewody Zachodniopomorskiego działania Wojewódzkiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, powołanego Zarządzeniem Nr 732/2014 z dnia 24 listopada 2014 roku.

Szczegółowe informacje na temat Zespołu znajdują się w linku poniżej.